Getuige zijn van het overlijden van een dierbare is vaak een zeer verontrustende ervaring, maar er zijn ook veel meldingen van diepgaande positieve ervaringen. Ik beschreef mijn eigen ervaring, terwijl ik bij mijn moeder zat. Kort nadat ze was overleden, gloeide de kamer met wit licht, dat feller werd en elk object leek te onderdompelen, inclusief het lichaam van mijn moeder, terwijl ik een diep gevoel van kalmte voelde.

Een man genaamd Nadim Ednan-Laperouse was getuige van de dood van zijn vijftienjarige dochter, Natasha, als gevolg van een allergische reactie op voedsel. Paramedici probeerden haar hart weer op gang te brengen en Natasha kwam een paar seconden bij bewustzijn. Maar toen vervaagde haar hartslag weer. Op dat moment keek Nadim op en zag vijf lichtgevende figuren – die hij onmiddellijk als engelen beschouwde – rond het lichaam van zijn dochter.

“Deze vijf engelen verschenen net, en met hen dit gele licht, sterk, zachtgeel licht, een beetje zoals kaarslicht maar heel intens”, herinnert hij zich. Hij voelde dat ze moesten komen om zijn dochter weg te halen, wat betekende dat ze op het punt stond te sterven, en hij wuifde ze weg en riep: “Dit is niet haar tijd!” Toen verdwenen de wezens. En precies op dat moment stierf Natasha.

Nadim was een atheïst, dus zijn visie was bijzonder verrassend. Zoals hij het uitdrukte: “Ik ben de minst waarschijnlijke persoon die een hallucinatie heeft. Ik ben niet vatbaar voor hen. Ik ben altijd kalm en standvastig geweest in momenten van tegenspoed.”

Krachtige positieve ervaringen zijn ook bij begrafenissen niet ongewoon. In mijn boek, Extraordinary Awakenings, vertel ik het verhaal van Suzy, wiens man omkwam bij een auto-ongeluk. Ze beschreef hoe, terwijl ze aanvankelijk radeloos was bij de begrafenis, “Bij het tweede nummer alles was veranderd. Het voelde alsof er een kracht door me heen was gekomen om me sterk te maken, en ik voelde me euforisch. Er was iets veranderd en ik voelde me krachtig en in controle.”1

Crisisverschijningen

Ongewone ervaringen – bekend als “crisisverschijningen” – kunnen ook voorkomen wanneer een persoon zich niet eens bewust is dat voor een vriend of familielid de dood nabij is.

Op een avond tijdens haar vakantie maakte een vriendin van mij zich zorgen over een groepslid dat niet was teruggekeerd naar hun jeugdherberg. Hij was een medeloper en was die ochtend vertrokken om een berg op te rennen. Plots verscheen de man, hoewel niet in zijn normale fysieke vorm. Mijn vriend zag hem de trappen van het hostel oplopen, toen ‘bewoog hij zich naar me toe, alsof hij zweefde en met zijn arm uitgestrekt, alsof hij naar me probeerde uit te reiken. Ik voelde gewoon dat hij was overleden en de mensen en plaatsen bezocht die hij kende, alsof hij probeerde te achterhalen waar hij was. Ik ging naar beneden om mijn vriend te vertellen dat ik onze vriend had gezien en voelde dat hij was overleden. De volgende dag werd het dode lichaam van de man op de berg gevonden.

Evenals visioenen kunnen crisisverschijningen de vorm aannemen van het horen van de stem van een persoon rond het tijdstip van hun dood, of vreemd levendige dromen. In een voorbeeld verzameld door de onderzoeker Ken Vincent beschreef een vrouw bijvoorbeeld hoe haar ‘tante in een droom naar haar toe kwam en haar gedag zei en dat ze was overleden. Ze werd gillend wakker en haar telefoon ging. Het was haar zus die haar vertelde dat haar tante net was overleden.”2

Communicatie na de dood

Een gevoel van verbondenheid met een overleden persoon kan maanden of zelfs jaren na iemands overlijden aanhouden.

In 1971 was William Dewi Rees, een arts uit Wales, geïntrigeerd toen oudere patiënten opmerkten dat ze de aanwezigheid van hun overleden echtgenoot hadden gevoeld. Hij deed een systematische studie van 293 weduwen en weduwnaars in zijn groepspraktijk en ontdekte dat bijna de helft een “hallucinatie” (in zijn termen) van hun echtgenoot rapporteerde. De meerderheid vond de visioenen prettig en nuttig, en zag ze als een normaal onderdeel van het rouwproces.3

Rees ontdekte ook dat slechts ongeveer een kwart van zijn deelnemers hun ervaringen eerder had besproken, wat een terughoudendheid suggereert die zelfs zijn eigen studie zou hebben beïnvloed. Sterker nog, recentere studies hebben gesuggereerd dat maar liefst driekwart van de nabestaanden de aanwezigheid van een overleden dierbare heeft gevoeld. Net als bij crisisverschijningen, hebben deze ‘communicatie na de dood’ verschillende vormen – niet alleen visioenen, maar ook het horen of ruiken van de overledene, door hem aangeraakt worden, of een krachtig gevoel dat hij dichtbij is, kijkt of helpt.

Zoals eerder gesuggereerd, heb ik hier geen ruimte om de implicaties of validiteit van de ervaringen te bespreken. Ik zie ze echter als een nuttige herinnering dat we niet, in de woorden van William James, “onze rekeningen met de realiteit moeten afsluiten”. We moeten niet de fout maken te geloven dat onze normale kijk op de werkelijkheid de werkelijkheid zelf is. Net als bij elk ander dier is ons bewustzijn selectief en beperkt, dus er moeten reeksen van verschijnselen en krachten zijn die verder gaan dan we normaal waarnemen. In de wijze woorden van Shakespeare moeten we niet vergeten dat “er meer dingen tussen hemel en aarde zijn dan waarvan in [onze] filosofie wordt gedroomd.”

Bronnen:

1. Taylor. S. (2021) Extraordinary Awakenings. https://www.stevenmtaylor.com/books/extraordinary-awakenings/

2. Ken Vincent, “Study of Evidential After-Death Communications,” De Numine 70, 2021, 4-6, 5.

3. William Dewi Rees, “The Hallucinations of Widowhood,” British Medical Journal, 4(5778), 1971, 37–41. https://doi.org/10.1136/bmj.4.5778.37