Luister naar dit Artikel

Aanvankelijk afgedaan als complottheorie, wordt ‘graaiflatie’ nu geaccepteerd door reguliere economen…

De afgelopen jaren, samenvallend met het begin van de Covid-19-pandemie en de daaropvolgende economische naschok, is een groot deel van de wereld opgeschrikt door inflatie. Zowel economen als commentatoren zijn de goot in gegaan om te bespreken wat precies de oorzaak is van dit fenomeen dat de reële lonen van de gemiddelde werkende mens aantast.

Een van de theorieën die door mensen naar voren zijn gebracht voor meer vangrails voor woekerwinsten, is dat de bedrijfswinsten omhoog zijn geschoten sinds de pandemie en dat de staat moet ingrijpen. Veel reguliere economen en mediacommentatoren hebben dit afgedaan als een ongefundeerde complottheorie.

In december 2021 pleitte Isabella Weber, een assistent-professor economie aan de Universiteit van Massachusetts Amherst, in een column voor The Guardian voor “strategische prijscontroles” die vergelijkbaar waren met die welke door de Amerikaanse regering tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ingevoerd. Ze gaf de schuld van de stijgende inflatie aan “grote bedrijven met marktmacht” die “aanvoerproblemen hebben gebruikt als een kans om prijzen te verhogen en onverhoopte winsten binnen te halen”.

Fiscale conservatieven van Fox News, Commentary en National Review noemden haar idee ‘pervers’, ‘fundamenteel ondeugdelijk’ en ‘zeker verkeerd’. Zelfs Nobelprijswinnaar Paul Krugman verwijderde een tweet waarin hij Weber ‘echt dom’ noemde. Factcheckers van de Associated Press en de Ways and Means Committee van het House hebben dit idee “ontkracht”, evenals een aantal conservatieve denktanks zoals het Mises Institute.

Toch is het idee dat bedrijfswinsten de prijzen opdrijven – nogmaals, wat veel mensen hebben opgemerkt – blijkbaar populair in de Democratische Partij en zelfs in het Witte Huis. Catherine Rampell van de Washington Post plaatste vorige maand een column met de titel “Een inflatiecomplottheorie besmet de Democratische Partij”, verwijzend naar het begrip “hebzucht” of wat Weber “verkopersinflatie” noemt.

Het Witte Huis heeft inderdaad monopolies aangehaald als een groot risico voor toeleveringsketens en een belangrijke figuur van de Democratische Partij, voormalig minister van Arbeid Robert Reich, heeft consequent betoogd dat “het hebzucht is, domkop”. En er zijn een paar dingen gebeurd die de schaal doen doorslaan ten gunste van dit argument.

Allereerst is het de moeite waard om op te merken en goed te begrijpen dat de uit de hand gelopen loongroei, voortgebracht doordat arbeid een voordeligere onderhandelingspositie kreeg sinds de Covid-19-pandemie, een belangrijke oorzaak van inflatie is. Maar we weten dat de reële lonen zijn gedaald en, zoals ik in februari 2022 opmerkte, dat “het echte probleem niet een probleem is aan de aanbodzijde van arbeidsinputs, maar dat bedrijven de prijzen verhogen om de simpele reden dat ze dat kunnen.”

In januari zei voormalig vicevoorzitter van de Fed, Lael Brainard, in een toespraak dat lonen niet de belangrijkste aanjager van inflatie waren en wees hij op wat hij een ‘prijs-prijsspiraal’ noemde, waarbij bedrijven hun prijzen hoger opdrijven dan hun inputkosten. Twee maanden later publiceerde de hoofdeconoom van UBS Global Wealth Management, Paul Donovan, een invloedrijke nota over “winstmarge-geleide inflatie”, waarin werd beschreven hoe bedrijven eind 2022 en dit jaar consumenten ervan overtuigden dat ze hun prijzen moesten verhogen ondanks  dat ze dit eigenlijk niet hoefden te doen.

Tot slot, en misschien wel het meest opvallende punt, zei het Internationaal Monetair Fonds (IMF) maandag in een rapport:

“Stijgende bedrijfswinsten leverden de grootste bijdrage aan de inflatie in Europa in de afgelopen twee jaar, aangezien bedrijven de prijzen met meer verhoogden dan de stijgende kosten van geïmporteerde energie.”

Dit lijkt het argument, voorheen een samenzweringstheorie, volledig bevestigd te hebben dat bedrijven de inflatie aandrijven – in ieder geval in de EU, maar misschien niet in de VS, waar veel van de tegenstanders vandaan komen.

Kunnen dezelfde economische omstandigheden rond monopolisering en stagnerende reële lonen in Europa echter worden toegepast op de VS? Ik denk van wel, en ik denk ook dat de dubbele impact van de pandemie en het conflict in Oekraïne een meer rationeel argument van bedrijven zou opleveren dat prijsstijgingen noodzakelijk zijn. Maar blijkbaar zijn ze dat niet.

Het relatieve strategische voordeel van de VS ten opzichte van Europa – energie-onafhankelijkheid, een hoger technologisch niveau, meer geschoolde arbeidskrachten en andere – is zelfs zodanig dat Amerikaanse bedrijven duidelijk in een betere positie verkeren. De toekomstperspectieven van de Amerikaanse economie in vergelijking met die van de EU zijn ook veel beter, waarbij de laatste de loop van de deïndustrialisatie onder ogen ziet en vraagtekens plaatst bij het huidige ontwikkelingsmodel. Ik denk dat het veilig is om te zeggen dat de voorwaarden van door winstmarges geleide inflatie in de EU nog meer van toepassing zijn op de VS.

Nu we eindelijk het probleem kunnen benoemen, is het tijd om oplossingen te bespreken: prijscontroles zoals Weber zei of updates van het arbeidsrecht zoals Reich betoogde. Prima. Beide argumenten zoeken inspiratie in de geschiedenis, de Tweede Wereldoorlog en het New Deal-tijdperk. Maar we kunnen beter kijken naar het oude vergulde tijdperk en het einde ervan aan het begin van de 20e eeuw voor inspiratie om nieuwe anti-monopoliewetgeving uit te vaardigen om deze grote kartels in de eerste plaats van hun prijsmacht te beroven, anders zal de inflatie een voortdurend systeemrisico blijven.

Bronnen: RT