Bewijs van een houten constructie die dateert van vóór onze soort is blootgelegd
Een paar in elkaar grijpende boomstammen die al een half miljoen jaar geen zonlicht hebben gezien, zouden enkele fundamentele aannames over de technologie en cultuur van onze voorouders uit het stenen tijdperk ter discussie kunnen stellen.

De objecten, ontdekt in 2019 bij de Kalambo-watervallen in Zambia, bieden archeologen een uitzonderlijk zeldzame kijk op houttechnologie uit het midden van het Paleolithicum in Afrika, een tijd die beter bekend staat om de versnelling van de innovaties van stenen werktuigen. De stammen dateren ook van vóór de evolutie van onze eigen soort, Homo sapiens.

Een analyse uitgevoerd door een internationaal team van onderzoekers is nu tot de verbazingwekkende conclusie gekomen dat de houten artefacten ooit deel uitmaakten van een of andere permanente structuur, zoals een platform of gebouw.

Als dat zo is, compliceert de ontdekking het conventionele beeld van mensachtigen als nomaden die op trekkende kuddes jagen of seizoensflora verzamelen met relatief eenvoudige hulpmiddelen.

“Deze vondst heeft de manier veranderd waarop ik over onze vroege voorouders denk”, zegt archeoloog Larry Barham van de Universiteit van Liverpool, leider van een project dat onderzoek doet naar technologie uit het stenen tijdperk, genaamd Deep Roots of Humanity.

‘Vergeet het etiket ‘Stenen Tijdperk’, kijk eens wat deze mensen aan het doen waren: ze maakten iets nieuws en groots van hout. Ze gebruikten hun intelligentie, verbeeldingskracht en vaardigheden om iets te creëren dat ze nog nooit eerder hadden gezien, iets dat nooit eerder heeft bestaan.”

Terwijl indirecte tekenen van houtbewerking door mensachtigen uit het midden van het Pleistoceen te vinden zijn in de vorm van plantenresten of slijtagepatronen op stenen werktuigen, overleven voorwerpen uit het steentijdperk die uit hout zijn gesneden zelden de eeuwen.

Met een ouderdom van bijna 800.000 jaar is een eenzame plank met een gepolijst oppervlak, gevonden in Israël, de huidige recordhouder voor ‘s werelds vroegste voorbeeld van timmerwerk.

In Afrika slijt de tijd de sporen van handwerk veel te gemakkelijk weg, waardoor er weinig voorbeelden overblijven van opzettelijk gevormde voorwerpen. Deze zeldzame exemplaren worden doorgaans geborgen op locaties met de juiste omstandigheden voor het behoud van plantaardig materiaal gedurende tien- tot honderdduizenden jaren.

Kalambo Falls is zo’n plek. Gelegen boven een majestueuze 221 meter hoge waterval op korte afstand van de Kalambo-rivier, zag de locatie regelmatig overstromingen waarbij lagen sediment werden afgezet, waardoor sporen van archeologie tussen de waterige lagen werden vastgehouden en bewaard, zoals geperste bloemen in een boek.

Halverwege de 20e eeuw werden bij opgravingen op de locatie gekerfde houten voorwerpen teruggevonden waarvan vermoed werd dat ze door mensenhanden waren gesneden. Dateringsmethoden suggereerden dat de voorwerpen minstens 110.000 jaar oud waren, met aanwijzingen dat ze veel ouder zouden kunnen zijn.

Hoe opmerkelijk de objecten ook zijn, weinigen hadden verwacht dat ze de overblijfselen van twee boomstammen zouden opgraven die zo waren aangepast dat ze in een of andere vorm van structuur konden worden vastgezet.

Elk van de items lijkt te zijn gemaakt van een middelgrote soort boswilg afkomstig uit de Afrikaanse savanne, met tekenen van hakken, schrapen en mogelijk verbranden rond wat vermoedelijk een opzettelijk gesneden inkeping is.

De twee boomstammen, elk ruim een meter lang, lopen taps toe naar een punt met duidelijke tekenen van krassen en vormen.

Hoewel het onmogelijk is om het doel van de in elkaar grijpende secties te bepalen, gezien in samenhang met andere ontdekkingen op de locatie, waaronder verschillende andere kleine houten artefacten en stenen werktuigen, interpreteren de auteurs de bevindingen voorlopig als structureel.

Om te bepalen wanneer de voorwerpen mogelijk zijn vervaardigd, pasten de onderzoekers een versie van infrarood-gestimuleerde luminescentiedatering toe om te bepalen wanneer mineralen, veldspaat genaamd, in het omringende sediment voor het laatst in zonlicht waren gebaad.

Dat cijfer, van iets minder dan 450 tot 500 duizend jaar geleden, plaatst de constructie ruim vóór het tijdperk waarin onze eigen soort zou zijn ontstaan.

Om de tijd en moeite te nemen om grote, houten voorwerpen te bouwen die niet gemakkelijk kunnen worden vervoerd, zouden we kunnen aannemen dat de makers van het bouwwerk relatief op één plek gevestigd zouden zijn, of op zijn minst frequente bezoekers zouden zijn.

“Ze hebben hun omgeving getransformeerd om het leven gemakkelijker te maken, al was het maar door een platform te maken waar ze aan de rivier hun dagelijkse klusjes konden doen. Deze mensen leken meer op ons dan we dachten”, zegt Barham.

Met zijn eeuwige water, weelderig groen en adembenemende uitzichten is het niet moeilijk te begrijpen waarom onze voorouders al lang voordat we überhaupt mens waren, terug bleven komen naar de watervallen bij de Kalambo-rivier.

Bronnen: Science Alert