Luister naar dit Artikel

Er komen grote veranderingen aan in de wereldwijde informatiesfeer, en de positie van de Telegram-oprichter is een kanarie in de kolenmijn

De arrestatie van Telegram-oprichter Pavel Durov, toen hij had besloten een klein uitstapje naar Parijs te maken, heeft op verschillende vlakken voor opschudding gezorgd – van de zakenwereld en de technologiewereld tot media en politiek. We zullen ons op het laatste richten, vooral omdat het incident een nieuwe mijlpaal wordt in een bredere politieke reorganisatie.

Durov komt uit een niche die boven alles een transnationale status claimt. Informatie- en communicatietechnologieën lijken de wereld te hebben veranderd in een gemeenschappelijke ruimte en soevereine jurisdictie te hebben afgeschaft. De enorme invloed die de IT-giganten hebben verworven, is omgezet in gigantische bedragen, wat op zijn beurt hun invloed verder heeft vergroot. Transnationale ondernemingen hebben altijd bestaan ​​- op gebieden als mijnbouw, techniek en financiën. Maar ondanks hun internationale karakter waren ze nog steeds gebonden aan specifieke staten en hun belangen. De wereldwijde communicatie-industrie en de bijbehorende innovatiesector hebben het aangedurfd die band te verbreken.

De periode van globalisering die duurde van eind jaren 80 tot eind jaren 2010 bevorderde dit soort houding. Het moedigde de creatie van een gelijk speelveld aan waarop de meest ontwikkelde landen een duidelijk voordeel hadden. Zij profiteerden het meest. De kosten die gepaard gingen met het groeiende vermogen van de techno-reuzen om samenlevingen te manipuleren – inclusief die van henzelf in het Westen – werden niet als kritisch gezien.

De crisis van de liberale globalisering heeft geleid tot een verandering in de internationale realiteit (je zou die uitspraak ook kunnen omdraaien en het omgekeerde kunnen zeggen zonder de essentie te veranderen). Zo is de bereidheid om volgens gemeenschappelijke regels te spelen snel en universeel afgenomen. Wat fundamenteel is, is dat dit zelfs geldt waar deze wetten oorspronkelijk zijn geschreven, in de leidende staten van de westerse gemeenschap.

Het vorige tijdperk is niet spoorloos verdwenen. De wereld is fel competitief geworden, maar blijft nauw met elkaar verbonden.

Twee dingen houden het bij elkaar. De eerste is handel en productie, de logistieke ketens die tijdens de globaliseringshausse zijn gecreëerd en de economie kwalitatief hebben getransformeerd. Ze zijn extreem pijnlijk om te verbreken. En de tweede is een verenigd informatieveld, dankzij ‘nationaal neutrale’ communicatiegiganten.

Maar er is iets vreemds dat ons scheidt. Het is niet een verlangen om meer van de taart te grijpen – in de zin van wat Lenin de expansionistische ‘imperialistische roofdieren’ noemde – maar eerder een gevoel van interne kwetsbaarheid dat in verschillende staten groeit.

Paradoxaal genoeg is dit meer een factor in de grotere en belangrijkere landen, omdat dit de machten zijn die betrokken zijn bij het grootste spel. Dit verklaart hun impuls om elke factor die de interne stabiliteit zou kunnen beïnvloeden, te minimaliseren. In de eerste plaats heeft dit betrekking op de kanalen die dienen als kanalen voor invloed (lees: manipulatie), hetzij van buitenaf of van bepaalde interne krachten.

Structuren die transnationaal opereren – begrijpelijkerwijs – lijken meteen verdacht. De mening is dat ze ‘genationaliseerd’ moeten worden, niet door eigendom, maar in termen van het tonen van loyaliteit aan een bepaalde staat. Dit is een zeer ernstige verschuiving, en in de nabije toekomst zou dit proces de tweede pijler van de huidige wereldwijde onderlinge verbondenheid dramatisch kunnen verzwakken.

Durov, een toegewijde kosmopolitische liberaal, is een typische vertegenwoordiger van de ‘wereldwijde samenleving’. Hij heeft spanningen gehad met alle landen waar hij heeft gewerkt, te beginnen met zijn thuisland en doorlopend tijdens zijn recentere reizen. Natuurlijk heeft hij als grote zakenman in een gevoelige sector dialectische interactie gehad met de regeringen en inlichtingendiensten van verschillende landen, wat manoeuvreren en compromissen vereiste. Maar de houding om elke nationale verankering te vermijden, bleef bestaan. Het hebben van paspoorten voor alle gelegenheden leek zijn actieradius te vergroten en zijn zelfvertrouwen te vergroten. Tenminste zolang deze zeer mondiale samenleving leefde en ademde, zichzelf de liberale wereldorde noemend. Maar daar komt nu een einde aan. En deze keer belooft het bezit van de Franse nationaliteit, samen met een aantal andere dingen, de benarde situatie van de beschuldigde te verergeren in plaats van te verlichten.

De ‘transnationale’ entiteiten zullen steeds vaker worden verplicht om zichzelf te ‘gronden’ – om zich te identificeren met een bepaalde staat. Als ze dat niet willen, worden ze met geweld aan de grond vastgenageld, door te worden herkend als agenten van niet de globale wereld, maar van specifieke vijandige machten. Dit is wat er nu gebeurt met Telegram, maar het is niet de eerste en het zal ook niet de laatste keer zijn.

De strijd om de verschillende actoren in deze sfeer te onderwerpen, en zo een voorheen verenigd veld te fragmenteren, zal waarschijnlijk een belangrijk onderdeel zijn van de volgende mondiale politieke fase.

De verscherping van de controle over alles wat met data te maken heeft, zal onvermijdelijk de mate van repressie in de informatiesfeer vergroten, vooral omdat het in de praktijk niet eenvoudig is om ongewenste kanalen te blokkeren. Maar als het relatief recent onmogelijk leek om de wereldwijde informatiesnelweg op te graven en onbruikbaar te maken voor reizen, lijkt dit niet langer zo vergezocht.

De meest interessante vraag is hoe de waarschijnlijke krimp van het wereldwijde informatierijk de handel en economische connectiviteit, de resterende pijler van de wereldwijde eenheid, zal beïnvloeden. Afgaande op het tempo van verandering, zullen er binnenkort ook daar nieuwswaardige ontwikkelingen zijn.

Bronnen: Global Affairs