In onze no-risk society worden geen afwijkingen van de norm en van onze verwachtingen geaccepteerd. Het mag ons alleen maar goed gaan.

Als dat onverhoopt niet het geval is, betreft het vast een aandoening die wel met een pilletje te verhelpen is.

Mijn dochter Isa, 13 jaar, heeft het DNK-syndroom. Mijn vrouw en ik zijn opgelucht dat de diagnose eindelijk is vastgesteld. U vraagt zich wellicht af: DNK-syndroom? ADHD, PDD-NOS (autisme), burn-out; die ziekten zijn inmiddels in hoge mate bekend. Maar DNK-syndroom? Ik schets enkele symptomen bij mijn dochter: ze staart ons soms met grote ogen aan, ze is snel afgeleid, ze is de hele dag met haar uiterlijk bezig, ze kan niet lang met ons aan tafel zitten, ze ‘bekt’ steeds vaker terug, ze zit uren voor de tv of laptop en ze wil steeds later naar bed. Wordt het u nu duidelijk? DNK staat voor DoodNormaal Kind.

‘Ziek’

Een doodnormaal kind lijkt in onze huidige samenleving een uitzondering te worden. De medicalisering neemt steeds grotere vormen aan. Gezond zijn is niet normaal, ziek zijn wel. De nieuwe editie van het Handboek voor de psychiatrie (DSM-5) is daarvan een treffend voorbeeld. Europese psychologen spraken in de Volkskrant van vorige week zaterdag terecht de vrees uit dat normaal gedrag steeds vaker het label ‘ziek’ zal krijgen zodra in 2013 de nieuwe editie wordt uitgegeven door de American Psychiatric Association.

De medicalisering van de samenleving is een trend die niet meer te keren lijkt. Op het schoolplein is het normaal als je aan een andere ouder vraagt: ‘En wat voor psychische aandoening heeft jouw kind? Krijgt hij daar ook een rugzakje voor?’ Eén op de vier westerse mensen heeft inmiddels een psychische aandoening. Het gebruik van antidepressiva is gigantisch toegenomen. Zijn we met z’n allen echt zo veel depressiever geworden? De diagnose van ADHD bij kinderen wordt wereldwijd veel vaker gesteld dan vroeger. Is het niet ook een modeterm geworden voor vooral jongetjes die gewoon druk of ondeugend zijn?

Niemand is gezond

In Van Dale wordt medicalisering gedefinieerd als: ‘Overmatige bemoeienis van de geneeskunde met het menselijk leven.’ Vroeger was er maar een beperkt lijstje van bekende ziekten. Tegenwoordig luidt de sterk verruimde definitie van gezondheid: ‘Een totale toestand van lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden.’ Uitgaande van deze definitie is waarschijnlijk niemand van ons volledig gezond. Het begrip ‘depressie’ is sterk aan inflatie onderhevig. Een dagje somber, en we noemen ons al ‘depri’ – maar even een pilletje slikken dan.

Hoe komt het dat de medicalisering zo’n vlucht heeft genomen? Ten eerste door de technologische vooruitgang. De medische wetenschap weet steeds meer. Zelfs al vóór onze geboorte. Professor Hans Galjaard, grondlegger van de prenatale screening, heeft daarover onlangs in de Volkskrant gezegd: ‘Ieder kind heeft straks een kaart van zijn genen.’ Hij voorziet een hoop getob als in de komende decennia iedereen beter en eerder dan ooit te weten zal komen welke ziekten er voor hem of haar op de loer liggen.

Ten tweede kunnen de belangen van de farmaceutische industrie en onderzoekers niet als verklaring voor de medicalisering worden uitgevlakt. De farma-industrie ontwikkelt niet alleen nieuwe medicijnen, maar bedenkt ook nieuwe ziekten, om zo miljarden te verdienen. Die ziekten zijn dan zo breed en vaag geformuleerd, dat bijna iedereen zich ziek moet voelen. Het is zoals Jeffrey Robinson verwoordt in zijn boek De Medicijnenmaffia (2003): ‘Als je als rijke westerling last hebt van erectiestoornissen staat Big Farma voor je klaar met Viagra. Maar als je toevallig in Afrika geboren bent en je lijdt aan malaria of je hebt diarree of mazelen, is de kans groot dat je zult sterven.’

Checklist

Ten derde is de medicalisering aan de prestatiemaatschappij of no-risk society te wijten. We accepteren geen afwijkingen van de norm of risico’s meer. Een kind dat niet goed presteert op school, heeft ADHD of een andere psychische stoornis. Het is niet vreemd dat Thea Heeren, bestuurder van GGZ Centraal, in de praktijk ziet dat mensen de ‘kleine DSM’ (een samenvatting van het grote handboek) gebruiken om te kijken of ze een bepaalde stoornis hebben. Kunnen ze alle criteria op een checklist afvinken, dan vinden ze dat ze een ziekte hebben waarvoor een behandeling moeten krijgen.

In de toekomst is een gezonde persoon waarschijnlijk iemand wiens erfelijk materiaal nog niet onderzocht is. Diagnoses zullen steeds vroeger gesteld worden. En we zullen eisen dat daaraan door de medici iets wordt gedaan. Maar zullen we ons niet doodongelukkig voelen, vooral als er geen behandeling voor de ziekte mogelijk blijkt? Of slikken gezonde mensen straks pillen om zich nog beter te voelen?

Professor Galjaard sprak in de Volkskrant (19 juli) wijze woorden: ‘Leven moet je leven. Als je ziek wordt, wordt het nog zwaar genoeg.’ Het wordt hoog tijd de medicalisering van de samenleving een halt toe te roepen. Noodgedwongen – onder druk van de uit de hand lopende zorgkosten – is het kabinet daarmee al begonnen. Er wordt flink bezuinigd op de geestelijke gezondheidszorg. Minister Schippers vindt psychische ziekten niet echt ziekten. Dat is een gezonde opvatting.

Bron: Volkskrant.nl

Gerelateerd: Medewerkster farmaceutische industrie krijgt spirituele ontwaking